30-31 Ocak 1943'te, Türkiye (Cumhurbaşkanı İsmet İnönü) ile Birleşik Krallık (İngiltere-Başbakan Winston Churchill) arasında Yenice Tren İstasyonu'nda gerçekleşen tarihi "Adana Görüşmeleri" adlı toplantıya "Sağırlar Diyaloğu" adı verilir.
II. Dünya Savaşı döneminde gerçekleşen bu görüşmede Müttefik Ülkeler adına İngiltere Başbakanı W. Churchill, Türkiye'nin savaşa katılmasını istemiştir. Savaşta tarafsız kalmayı tercih eden Türkiye ise oyalama politikasını bu görüşmede de sürdürmüştür.
Hem İnönü hem de Churchill, bir tren vagonunda 2 gün süren toplantıda taban tabana karşıt fikirler ile toplantıya katılmışlardır. Toplantı bittiğinde ise her iki taraf da amacına ulaştığı izlenimi ile toplantıdan ayrılmıştır. Bu nedenlerle Adana Görüşmeleri tarihte "Sağırlar Diyaloğu" diye anılır.
Derleyen: Ali ÇİMEN
Kaynakça:
Dr. Osman YALÇIN, "İkinci Dünya Savaşında İsmet İnönü ve Churchill Arasında Yapılan Adana Görüşmesi", Ankara Üniversitesi Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi S 47, Bahar 2011, s. 701-731.
Alıntı: http://www.sessiztarih.net/2022/08/sagirlar-diyalogu-nedir.html
Adana Görüşmeleri (1943) Nedir?
II. Dünya Savaşı (1939-1945) döneminde, 30-31 Ocak 1943 tarihleri arasında, T.C. Cumhurbaşkanı İsmet İnönü ile İngiltere Başbakanı Winston Churchill arasında bir tren vagonunda gerçekleşen toplantıya tarihte Adana Görüşmeleri (Mülâkâtları) denir. Bahsi geçen toplantı, Adana- Mersin demiryolu hattında bulunan Yenice Tren İstasyonu'nda
Churchill, Adana Görüşmeleri öncesi Türkiye'nin savaşa girmesi için yoğun bir diplomasi trafiğine girmişti. Casablanca Konferası'nda müttefiki ABD'yi ikna etmiş; Türkiye'nin saflara alınarak Balkan Cephesi açılmasını kabul ettirmişti.
Casaplanca'nın somut sonucu Adana'da başlamıştır. 2 gün süren görüşmelerde Müttefik Devletler adına görüş bildiren Churchill, Türkiye'nin II. Dünya Savaşı'na kendi saflarında katılması için İnönü'yü ikna etmeye çalışmıştır. Ona göre;
- Türkiye modern silahlarla donatılmalı;
- Müttefikler, Türkiye topraklarını üs olarak kullanmalı,
- nihayetinde Türkiye Müttefikler safında savaşa katılmalıdır.
Nazi Ordularının 1942'de Stalingrad Savaşı'nı kaybetmesi ile savaşın seyri değişmişti. Almanların kesin yenilgi alabilmesi için Balkanlarda büyük çapta bir askeri harekât gerekliydi. Bu harekatın anahtarı ise Churchill'e göre Türkiye idi. Balkanlar Almanların, Adalar denizi İtalyanların elindeydi. Türkiye ise Mihver Devletler ile Müttefik Devletler arasında bir set konumundaydı. İtalya, topyekûn bir saldırı ile savaş dışı kalacak; yalnız kalan Almanya'ya kuzeyden Sovyetler saldıracak; eğer Türkiye müttefikler safında yer alırsa güneyden güçlü bir müttefik saldırısı ile Almanya kesin yenilgiye uğrayacaktı.
İnönü'nün karşı tarafa bildirdiği Türkiye'nin tezinde ise şu fikirlerin altı çizilmiştir: Savaş bitince Sovyet Rusya (SSCB) Avrupa'nın en önemli egemen gücü olacaktır. Avrupa'nın Bolşevikleştirilmesi kaçınılmazdır. Tarihi süreçte Rusların Türk boğazlarına karşı istekleri tehditkâr tutuma dönüşebilir. Tük ordusunun silah ve teçhizat donanımı büyük savaş için yetersizdir. Bunun giderilmesi, modernizesinin süreç içinde tamamlanması gerekmektedir. Yeni gelişmekte olan Türkiye sanayisi daha büyük bir yıkımla karşı karşıya kalabilir. Ayrıca yeni kurulan Cumhuriyet ideolojisi ve Misak-ı Milli sınırları tehlike altına girebilir.
Görüşmeler süresince, Türk heyetinin net duruşu ve Sovyet sıkıntısını net ve yalın bir biçimde ortaya koyması, Churchill'in tezine ters gelmişti. İki taraf da birbirine zıt tezlerde durmaktaydı. Ayrıca görüşme sonunda iki taraf da amacına ulaştığı izlenimi ile görüşmelerden ayrıldı. Bu nedenlerle tarihte Adana Mulâkâtları'na "Sağırlar Diyaloğu" denir.
Türkiye, II. Dünya Savaşı boyunca, Müttefik Devletler ve Mihver Devletler arasında kalmamak, çizgisini korumak adına Bekle-Gör Politikası ile oyalama politikaları uygulamıştır. Adana Görüşmeleri de bunun net kanıtlarından birisidir. Taraflara göre askeri yönden zayıf ve ekonomik bakımdan küçük bir ülkenin, jeopolitik avantajı ile hareket edip sabırlı, kurnazca politikayla tarafsız kalması uluslararası siyasette altı çizilmesi gereken bir gerçektir.
Derleyen: Ali ÇİMEN
Kaynakça:
Dr. Osman YALÇIN, "İkinci Dünya Savaşında İsmet İnönü ve Churchill Arasında Yapılan Adana Görüşmesi", Ankara Üniversitesi Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi S 47, Bahar 2011, s. 701-731.
İzzet ÖZTOPRAK, "İkinci Dünya Savaşı Döneminde Adana Görüşmelerinin Siyasi Yönü", Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, S. 46, C.XVI, Mart 2000, s. 153-192.
