Ana tema, Neolitik Anadolu’da oluşan agglutinatif, yani hecelemeli bir kök‐oluşla başlar – bu, Hint-Avrupa dışı bir dil ve kültür katmanıdır; burada T-R ses çekirdeği sembolik bir güç olarak belirmiştir. Bu ana koldan şunlar türemiştir:
• Taurik kavimler (Tauri/Taurisci/Taurini/Turoni vb.), kabile ve yer adlarıyla tümü “boğa” köküne işaret eder.
• Turan tanrıçası ve Etrüsk kurucusu Tarchon, adlarında aynı çekirdeğini taşır.
• Tyrrhenoi, Etrüskleri tanımlayan terim. Turska adı da geçer.
• Tyrannos (“hükümdar, tek adam”) – aslen “güçlü/koruyucu” anlamındaydı.
Tur-etnoniminin, Türk adı formuna dönüşürken muhtemelen geçtiği 3 kültür kapısı şunlardır:
• Karadeniz bozkırı (Kurgan kültürleri):
– Yamnaya ve devamcıları, ölülerini höyük mezarlara gömüp yanlarına at ve silah koydu; Bu gruplar er ya da geç Türk adıyla anılmaya başlandı.
• Baktria–Margiana (BMAC) ve Toharlar:
– Vaha ticaret merkezinde Turukkaṇa adı belirdi, Hind metinlerinde tüm bozkır atlılarını tanımlayan Turuṣka gibi toplu terimine dönüştü – Toharlar, Kuşanlar, Hunlar ve Orta Çağ Türkleri böyle birleştirildi. Daha doğrusu, dillerine bakmaksızın, hep aynı millet görüldü.
• Sintashta kültür kapısı:
– Ural bölgesinde çevresi hendekli savunma yapıları ve atlı arabalar kullanan Sintashta halkı, Assur ve Pers kaynaklarında “Turka/Turukka” adıyla geçer; Hind metinlerinde ise Turuṣka olarak “bozkır atlısı” kimliği pekişir.
• Altay boyları ve Göktürkler:
– MS 6.–8. yüzyıllarda Çin kaynaklarında Tujue, Orhun kitabelerinde sonra Türk adıyla bağımsız bir dil-kültür ailesi olarak nihayi şeklini aldı.
Kuzeyde Karadeniz bozkırındaki kurgan mezarlarında veya güneyde BMAC Ceyhun kültürü bölgesindeki Toharlarda... Türk adının ilk izleri, bugün sözde “proto-Hint-Avrupa" denilen soy hattından geçiyor. Yine de binlerce yıllık tüm bu kültürel dönüşümlerin içinde isim hep aynı kaldı: Tùrk. Bu, sadece sıradan bir kimlik değil; Neolitik Anadolu’da kıvılcımlanan, Karadeniz bozkırında doğan en prestijli kolektif şuurdur.
Zaman çizelgesi, neredeyse iki bin yıllık süreçte şu adların nasıl ardışık olarak kullanıldığını gösterir: Turukku, Turukkaṇa, Tyrgetae, Turcae, Tyrcae, Tyrkae, T’urkʿkʿ’. Bu adlar, ya sonraki Türk halklarının doğrudan öncüsü ya da onlarla akraba kavimler olarak yorumlanmak ve kabul edilmek zorundadır.
T’urkʿkʿ’
~400 M.S.
Tyrkae
~150 M.S.
Tyrcae
77–79 M.S.
Turcae
43 M.S.
Tyrgetae
~1 M.S.
Teucrī
29–19 M.Ö.
Tursci
~45 M.Ö.
Turukkaṇa
~300 M.Ö.
Thracī
~700 M.Ö.
Turukku
1792–1752 M.Ö.
Tamgha
